Norveç’te yapılan son incelemeler, kürklü fok derisiyle kaplanmış küçük bir Hristiyan ilahi kitabının ülkenin bilinen en eski el yazması olabileceğini ortaya koydu. Ulusal Kütüphane uzmanlarına göre eser, MS 1200 civarında yerel bir zanaatkâr tarafından hazırlanmış ve yüzyıllar boyunca bir Norveçli çiftçi ailesi tarafından korunmuş.
Fok derisinden kaplı el yazması: “Hagenes Codex”
Hagenes Codex olarak bilinen bu küçük dua ve ilahi kitabı, iki çift parşömen yapraktan oluşuyor ve hâlâ tüyleri kısmen korunmuş fok derisiyle kaplanmış durumda. Kitapta sekiz adet Latince ilahi metin ve müzik notasyonu bulunuyor. Bunlardan biri Meryem Ana’ya, bir diğeri ise Azizler Günü’ne adanmış. Bazı sayfaların eksik olduğu düşünülüyor.
Kitap, nesiller boyunca Hagenes ailesi tarafından saklanmış. Aile üyelerine göre eser, büyük olasılıkla bir kilise veya manastıra aitken daha sonra özel mülkiyete geçmiş.
“Bu kitap olağanüstü derecede otantik”
Norveç Ulusal Kütüphanesi restoratörlerinden Chiara Palandri, eserin “alışılmadık derecede sade ama özgün” olduğunu belirtiyor:
“Yazının düzensizliği ve el yapımı basit cilt yapısı, yerel malzemelerle çalışan bir Norveçli zanaatkârı işaret ediyor.”
Palandri ayrıca kitabı saran deri kayışın muhtemelen ren geyiği derisinden yapılmış olabileceğini söyledi.
Bergen Üniversitesi Ortaçağ Latince profesörü Åslaug Ommundsen ise eserin kullanım amacını şöyle yorumladı:
“Bu kitap inanılmaz derecede otantik bir his veriyor. Bir rahip ya da ilahi okuyucusunun kilisede yanında taşıyacağı türden bir el yazması.”
DNA araştırmaları benzer örnekleri ortaya çıkardı
Fok derisiyle ciltlenmiş kitaplar Ortaçağ Norveç’inde neredeyse hiç görülmezken, İskandinavya’nın diğer bölgelerinde birkaç örnek biliniyor. Yakın zamanda yapılan bir DNA analizine göre, 12. ve 13. yüzyıla ait bazı Avrupa el yazmaları —özellikle Fransa’daki Sistersiyen keşişleri tarafından üretilen “kıllı kitaplar”— da fok derisiyle kaplanmıştı.
Bu inceleme, kullanılan derilerin İskandinavya, Danimarka, İskoçya, Grönland ve İzlanda kökenli foklardan geldiğini ortaya koydu. Derilerin Ortaçağ ticaret yolları üzerinden Avrupa’ya ulaştığı ve hatta bazı durumlarda Norse halklarının vergi veya bağış olarak gönderdiği tahmin ediliyor.
Ancak Palandri, Hagenes Codex’in bu örneklerden farklı bir yapıya sahip olduğunu belirtiyor. Bu da kitabın Norveç’te yerel olarak üretildiği ihtimalini güçlendiriyor.
Yeni analizlerle yaş tespiti yapılacak
Mikroskobik incelemelerde kitabın cildinin gerçekten fok derisinden yapıldığı doğrulandı. Şimdi, derinin ve parşömenin kimyasal bileşimi üzerinde ek analizler planlanıyor. Uzmanlar, bu testlerin eserin tam tarihini belirleyeceğini ve gerçekten Norveç’te yapılmış en eski kitap olup olmadığını kesinleştireceğini söylüyor.
“Eğer bu el yazması gerçekten burada yapılmışsa, fok derisiyle ciltlenmiş bilinen tek Ortaçağ Norveç kitabı olacak,” diyen Palandri, şöyle devam etti:
“Son derece basit görünüyor ama onu olağanüstü kılan da bu — başka hiçbir yerde kalmamış erken dönem kitap yapım tekniklerinin izlerini taşıyor.”