Dünyanın en gelişmiş sanayilerinden birine sahip, mühendisliğin ve teknolojinin merkezi olan Almanya’da hâlâ birçok kafe, restoran ve mağazada “Sadece nakit” tabelalarıyla karşılaşmak mümkün. Berlin’de bir kahve içip kredi kartınızı uzattığınızda, kasadaki görevlinin “Maalesef, sadece nakit” yanıtı aslında derin bir kültürel alışkanlığın yansıması.
Borç kültürü değil, “borçtan kaçınma” kültürü
Almancada “borç” anlamına gelen Schulden kelimesiyle “suç” anlamına gelen Schuld sözcüğünün aynı kökten geliyor olması, Almanların finansal davranışlarını açıklayan en önemli dilsel ipuçlarından biri. Kredi kartı kullanımı, birçok Alman için yalnızca harcama değil, ahlaki bir borçlanma anlamına geliyor. Bu nedenle kredi kartı, “sahip olmadığın parayı harcamanın” bir sembolü olarak görülüyor.
Finansal davranış araştırmalarında, Almanya’da bireylerin büyük bölümünün “borçsuz yaşam” ilkesini benimsediği ortaya konuyor. Federal İstatistik Ofisi (Destatis) verilerine göre, Alman hanelerinin yalnızca yüzde 35’i düzenli olarak kredi kartı kullanıyor, bu oran ABD’de yüzde 80’in üzerinde.
Tarihsel bir travma: Weimar hiperenflasyonu
Kredi kartı konusundaki temkinli yaklaşımın kökeni, 1920’lerdeki Weimar Cumhuriyeti hiperenflasyonuna dayanıyor. O dönemde paranın değeri birkaç gün içinde sıfırlanmış, halk birikimlerini kaybetmişti. Bu travma, Alman toplumunun zihninde derin bir “nakit güveni” ve “borç korkusu” oluşturdu. Biriktirmek erdem, borçlanmak zayıflık olarak görülmeye başladı.
Gizlilik, mahremiyet ve Stasi mirası
Doğu Almanya döneminde Stasi tarafından uygulanan kitlesel gözetim, Almanların kişisel veri konusunda aşırı temkinli davranmasına yol açtı. Bugün bile birçok Alman, Google Haritalar’da evinin görüntüsünü bulanıklaştırmayı tercih ediyor. Aynı mantık, kredi kartı kullanımına da yansıyor. Çünkü kredi kartı her işlemde bir iz bırakıyor: nerede, ne zaman, ne aldığınızı kayıt altına alıyor.
Birçok Alman için nakit ödeme yalnızca bir alışkanlık değil, mahremiyetin korunması anlamına geliyor. “Beni kimse izleyemez” düşüncesi, toplumun büyük bir kesimi için hâlâ güçlü bir motivasyon.
Kredi kartı değil, EC-Karte
Almanlar kart kullanmıyor değil, ama tercihleri farklı: Girocard (EC-Karte) sistemi. Bu kartla yapılan ödemeler anında banka hesabından düşüyor; yani kredi değil, “mevcut para” harcanıyor. Küçük işletmeler için de avantajlı, çünkü işlem komisyonları çok düşük. Bu nedenle Almanya’da birçok esnaf “sadece EC-Karte veya nakit” diyerek kredi kartlarını reddediyor.
Nakit, kontrol duygusudur
Almanlar için nakit, yalnızca ödeme aracı değil, mali kontrolün sembolü. Parayı fiziksel olarak görmek, harcamayı yönetmenin bir yolu olarak görülüyor. Kredi kartı ise “görmeden harcama” hissi yarattığı için güven duygusunu zedeliyor.
Pandemi bile alışkanlığı değiştiremedi
COVID-19 pandemisiyle birlikte temassız ödemeler artsa da Almanya’da nakit kullanımı dramatik biçimde azalmadı. Genç kuşaklar dijital ödemelere daha açık olsa da, yaşlı nüfus hâlâ kart yerine nakiti tercih ediyor. Ülkenin popüler deyişi bunu özetliyor: “Bargeld ist König” – Nakit kraldır.