NASA, evrenin erken dönemini anlamada büyük bir adım sayılan çarpıcı bir keşfe imza attı. James Webb Uzay Teleskobu’nun (JWST) elde ettiği verilerle, genç bir gezegenin etrafında uydu oluşumu için gerekli tüm hammaddeleri barındıran bir disk tespit edildi. Bilim insanlarının “uydu ve gezegen fabrikası” olarak nitelendirdiği bu yapı türünün ilk örneği.
Keşif nerede yapıldı?
Araştırma, Dünya’dan yaklaşık 625 ışık yılı uzaklıktaki CT Cha b adlı genç bir ötegezegende yoğunlaştı. Henüz 2 milyon yaşında olan bu gezegen, çevresinde dönen karbon açısından zengin bir circumplanetary (gezegen çevresi) disk barındırıyor.
James Webb’den gelen spektroskopik veriler, bu diskin uydu oluşumunun temelini oluşturabilecek yedi kritik karbonlu molekül içerdiğini gösterdi: diasetilen, hidrojen siyanür, propin, asetilen, etan, karbondioksit ve benzen. Bu kimyasal kombinasyon, *tıpkı geçmişte Jüpiter’in çevresinde uyduların oluşmasına yol açan süreçlerin güncel bir benzeri* olarak tanımlanıyor.
James Webb’in tarihe geçen gözlemi
NASA ekibi, JWST’nin MIRI enstrümanıyla kızılötesi ışığın yüksek çözünürlüklü analizini yaparak, yıldızın parlaklığı bastırıldıktan sonra gezegenin etrafındaki diski net şekilde görüntülemeyi başardı.
Carnegie Science araştırmacısı Sierra Grant, keşfi şöyle yorumladı:
“Diski yalnızca görmekle kalmıyoruz; içindeki kimyasal yapıyı ilk kez okuyabiliyoruz. Bu, hem gezegenin hem de onun etrafında oluşabilecek uyduların nasıl doğduğunu gerçek zamanlı görmek anlamına geliyor.”
Çalışmanın başyazarı, Zürih Üniversitesi’nden Gabriele Cugno ise sürecin önemini şu sözlerle özetledi:
“Gezegenle birlikte hangi malzemenin biriktiğini, uyduların hangi kimyasal yapıdan şekillenebileceğini birebir tespit ediyoruz. Bu, kozmik bir inşa sürecinin tüm detaylarıyla görüntülenmesi demek.”
Bu keşif neden tarihi?
CT Cha b etrafındaki disk, Güneş Sistemi’nin ilk dönemlerine dair en güçlü modelleri destekliyor. Jüpiter’in büyük uydularının da benzer disklerde oluştuğu düşünülüyordu; JWST’nin gözlemleri bu teoriyi doğrular nitelikte.
Ayrıca diskteki yüksek karbon içeriği, organik moleküllerin başlangıç aşamalarını anlamak açısından kritik öneme sahip. Gelecekte yaşam ihtimali barındırabilecek uyduların nasıl oluştuğuna dair en net ipuçları burada saklı olabilir.
Gelecek araştırmalar neyi hedefliyor?
Bilim insanları, JWST ile benzer gezegen çevresi disklerini inceleyerek galaksideki uydu oluşum süreçlerinin çeşitliliğini haritalamayı amaçlıyor. Bu çalışma, yalnızca gezegenlerin değil, yaşam potansiyeli barındırabilecek uyduların kökenini de aydınlatacak.