Enerji fiyatlarının yükseldiği, kışların uzadığı bir dönemde pek çok kişi kombiyi kısmadan ya da elektrikli ısıtıcıyı kapatmadan tasarruf etmenin yolunu arıyor. Japonya’da ise onlarca yıldır uygulanan, “tüm evi değil, sadece insanı ısıtma” prensibine dayalı bir alışkanlık var. Geleneksel kotatsu masası ve benzeri lokal ısınma çözümleri, oda sıcaklığını çok yükseltmeden insanı sıcak tutmayı hedefliyor. Yapılan çalışmalar, oda ısısını bir-iki derece düşürüp lokal ısınmaya geçildiğinde ısınma amaçlı enerji tüketiminin yaklaşık yüzde 20–30 oranında azalabildiğini gösteriyor. Bu nedenle Japonların bu yaklaşımı, bugün hem Japonya’da hem Avrupa’da enerji tasarrufunun en çok konuşulan yöntemlerinden biri hâline gelmiş durumda.
Japonların sırrı: Evi değil, oturduğunuz yeri ısıtmak
Japon konutlarının önemli bir kısmı, Batı’daki birçok modern yapı kadar iyi yalıtımlı değil; bu nedenle bütün evi homojen şekilde ısıtmak hem zor hem de pahalı kabul ediliyor. Bu kültürel ve fiziksel koşullar, yıllar içinde “lokal ısınma” kültürünü güçlendirdi: insanlar günün büyük kısmını geçirdikleri tek bir alanı hedefli ısıtma ile sıcak tutuyor, diğer odaları ise minimum seviyede bırakıyor.
Bu yaklaşımın en bilinen simgesi, altına ısıtıcı yerleştirilmiş ve üzerine kalın bir örtü serilen düşük yüksekliğe sahip geleneksel masa, yani kotatsu. Modern yorumlarda buna elektrikli yer halıları, ısıtmalı koltuklar ve diz battaniyeleri de ekleniyor. Böylece oda sıcaklığı 19–20 derece civarında tutulurken, insanın bulunduğu alan ılık ve konforlu hissediliyor. Japonya’daki enerji tasarrufu kampanyaları da uzun süredir “oda ısısını sınırlı tut, vücudu kat kat giydir ve lokal ısınmadan yararlan” prensibini teşvik ediyor.
Yüzde 30 tasarruf nasıl yapılıyor?
“Faturayı yüzde 30 azaltıyor” ifadesi kulağa iddialı gelse de, temeli tamamen mantıklı fizik ve gerçek ölçümlere dayanıyor. Farklı ülkelerde yapılan saha çalışmalarında, tüm evi yüksek sıcaklıkta ısıtmak yerine, oda ısısını birkaç derece düşürüp kişiye yönelik lokal ısınma (ısıtmalı koltuk, diz ısıtıcısı, elektrikli halı vb.) kullanıldığında ısıtma enerjisinde yüzde 20 ila 30 ve bazı aşırı senaryolarda daha da yüksek oranlarda tasarruf sağlanabildiği rapor edildi.
Japonya’da enerji şirketleri ve kamu kurumları, sadece klima ayarının 1 °C düşürülmesinin bile kış sezonunda onlarca kWh elektrik tasarrufu sağladığını resmi olarak yayımlıyor; bu da uzun süreli kullanımda faturalarda yüzde 5–10 bandında bir azalma anlamına geliyor. Oda sıcaklığını 2–3 derece düşürüp buna ek olarak lokal ısınma ekipmanları kullanıldığında, ısıtma için harcanan enerjide yüzde 20–30 aralığına ulaşmak gerçekçi bir hedef olarak kabul ediliyor.
Bu yöntem tam olarak nasıl uygulanıyor?
Japonların geleneksel yöntemini bugünkü modern şehir hayatına uyarladığınızda ortaya şu temel ilkeler çıkıyor:
- Günün büyük bölümünü geçirdiğiniz tek bir ana oda seçiliyor (salon veya çalışma odası).
- Kombi, klima veya sabit ısıtma sistemiyle tüm evi 23–24 °C’ye çıkarmak yerine, ev genelinde hedef sıcaklık 19–20 °C bandında tutuluyor.
- Oturma alanında lokal ısınma kaynağı devreye giriyor: alttan sıcak tutan bir elektrikli halı, düşük watt’lı bir ısıtıcı, diz/bacak bölgesini ısıtan bir panel ya da bunların kombinasyonu.
- Vücut kat kat giyinme prensibiyle destekleniyor: termal çorap, içlik, hırka, diz battaniyesi gibi ek katmanlar kullanılıyor.
Isı pompaları teorik olarak 1 kWh elektrik enerjisiyle 3–4 kWh ısı sağlayabiliyor ve bu nedenle verimli sayılıyor; ancak tüm evi homojen biçimde ısıtmaya çalışmak, özellikle yalıtımı zayıf binalarda ciddi enerji kaybına yol açıyor. Japon tarzı yaklaşımda ise cihazlar daha düşük ayarda çalışıyor, asıl konfor, insanın etrafını saran küçük “ısınma balonu” ile sağlanıyor.
Örnek senaryo: Tasarruf nasıl oluşuyor?
Basitleştirilmiş bir örnekle düşünelim:
- Varsayalım ki bir konutta kışın ısınma için aylık 300 kWh elektrik ya da eşdeğeri enerji kullanılıyor.
- Bu tüketimin büyük bölümü, tüm evi 22–23 °C’de tutmaya gidiyor.
Oda sıcaklığını 2–3 derece düşürüp (örneğin 23’ten 20’ye), buna karşılık oturma alanına düşük tüketimli lokal ısıtıcılar eklendiğinde:
- Isıtma için harcanan enerjide yaklaşık yüzde 20–30 azalma mümkün.
- Bu da 300 kWh yerine 210–240 kWh tüketimle benzer konforu yakalamak anlamına geliyor.
Bu oranlar, hem Japonya’daki resmi tasarruf önerileriyle hem de lokal ısınma yöntemlerini inceleyen enerji çalışmalarındaki sonuçlarla örtüşüyor.
Evde uygulanabilecek Japon tarzı ısınma taktikleri
- Tek odada toplanma: Akşamları aile bireylerinin çoğu tek bir odada vakit geçiriyorsa, ısıtmayı o odada yoğunlaştırın.
- Alt bölgeyi ısıtma: Ayak ve bacaklar üşüyorsa insan tüm vücut olarak üşür. Düşük watt’lı yer ısıtıcıları bu nedenle çok verimlidir.
- Isı kaçaklarını azaltma: Kapı altları, pencere pervazları ve ince perdeler basit çözümlerle güçlendirilebilir.
- Kıyafetle destek: Termal çorap, içlik ve hırka, termostatı 1–2 derece düşürmeyi kolaylaştırır.
Güvenlik ve sağlık açısından dikkat edilmesi gerekenler
Elektrikli cihazlar kullanılacaksa:
- CE belgeli ve güvenlik sensörlü ürünler tercih edilmelidir.
- Üzerleri yanıcı malzemelerle tamamen örtülmemelidir.
- Çoklu priz yüklemesinden kaçınılmalıdır.
Ayrıca, özellikle yaşlılar ve hassas bünyeler için oda sıcaklığının aşırı düşürülmemesi önemlidir. Japon rehberlerinde önerilen kış iç ortam sıcaklığı 20 °C civarıdır.
Japonların yıllardır sürdürdüğü bu ısınma kültürü, tek bir cihazdan değil bir prensipten oluşuyor: “Evi değil, insanı ısıt.” Küçük ayarlamalarla ve lokal ısınmayla desteklenen bu yaklaşım, ısınma kaynaklı enerji tüketimini yüzde 20–30 oranında azaltabilecek güçlü bir alışkanlık değişimi sunuyor.